Bazıları daha alarmı çalmadan zinde açar gözlerini; kimileri 20 sefer erteler, bir daha de uyanamaz ve gün ortasına kadar ayılamaz. Yatmadan evvel sonraki günün planını yapıp güneşin doğuşunu sabırsızlıkla bekleyenlerden misiniz? Yoksa tüm gece uyanık kalıp sabah kalkmak istemeyenlerden mi? Evet, gececi mi yoksa gündüzcü mü olduğunuzu soruyoruz! Pekala, hangisi olacağınızı ne belirliyor sizce? Gelin, bu sorunun yanıtına yakından bakalım.
Erkenci kuş ya da gece baykuşu, siz hangisisiniz?
Sabah ve akşam tipi bireyler, biyolojik saatlerinin sirkadiyen fazında farklılık gösteriyor. Sirkadiyen faz, genetik temeli olan kalıcı bir özellik. Bu noktada kronotip kavramına da değinmemiz gerekiyor. Kronotip, insanlarda sirkadiyen ritmin fenotipini temsil ediyor. Northwestern Üniversitesinde uyku araştırmacısı olan Kristen Knutson, uyuyacağımız saatin de kronotipe bağlı olduğunu söylüyor zira kronotip, bedeninizin makul vakit içinderda uyanık yahut uykuda olma konusundaki doğal eğilimini gösteriyor. her insanın kendine özel bir kronotipi var. Bu da popülasyon ortasında gece mi yoksa gündüz mü etkin olacağınızı belirliyor. Erkenci kuş ve gece baykuşu olarak tanımlanmanızın sebebi de hâliyle kronotipiniz.
Değişken kronotip.
Genler, kronotipi belirlemede kıymetli bir etken olsa da tek başına kelam sahibi değil doğal ki. İnsan diurnal yani gündüz etkin bir cins lakin alışkanlıklar niçiniyle kimilerinin gece etkin olup gündüzleri uyuduğunu görmek mümkün. Bu demek oluyor ki genetiğin yanı sıra çevresel faktörler de kronotipi, doğal olarak uyku sistemini etkiliyor. Yaş ve ruhsal durum da birebir biçimde…
Örneğin, küçük yaşlarındaki çocukların sıklıkla erkenci kuşlar olduğunu söyleyebiliriz.
Erken kalkarlar ve gün uzunluğu enerjik kalırlar. Gece saatlerinde ise güçleri biter. Ergenlik periyodunda ise hormonal değişimler niçiniyle baykuşa dönüşürler. Gece güçleri yüksek olduğundan sabah geç kalkmaya başlarlar. Orta yaş ve ileri yetişkinliğe girerken atasal miras ne ise ona dönerler. Yani vakit içinde farklı faktörler niçiniyle değişimler olsa da spesifik kronotipimiz, genetik haricinde rastgele bir dış güçten temelli etkilenmez.
Kronotipe karşı değil, onunla çalışmak epey değerli.
ötürüsıyla her insanın kendi kronotipini bilmesi ve ona uygun hayat alışkanlıkları benimsemesi çok kıymetli. Bu noktada tesirli bir çalışma yapan Klinik Psikolog ve Uyku Hekimi Michaek J. Breus, sabah ve gece kronotiplerini kendi ortasında ikiye ayırmış ve daha anlaşılır bir hâle getirmek için hayvanları kullanarak anlatmayı tercih etmiş:
● Yunus: ‘En ufak bir seste yahut ışıkta uyanırım. Tertipli uyuyamam lakin gece geç saatlere kadar da oturamam.’ diyorsanız bu kategoriye aitsiniz. Gün ortasında en verimli saatleriniz 10.00 ile 14.00 ortası, ötürüsıyla fizikî aktiviteleriniz için bu vakit dilimini değerlendirebilirsiniz.
● Aslan: ‘Genellikle erken uyanırım ve sabahları epey enerjik olurum, akşam saat 9.00 dedin mi uykum gelir.’ diyorsanız aslan kronotipine sahipsiniz. En etkin vakit içinderınız öğledilk evvelki birkaç saat olabilir.
● Ayı: ‘Güneşle bir kalkar, bir daha onunla bir uyurum.’ diyorsanız kategoriniz belirli. Birçok kişi de aslında bu kategoriye dâhil. Tıpkı aslanlar üzere ayıların da en verimli saatleri öğledilk evvel olsa da öğlenden daha sonra yavaş yavaş güçlerini kaybetmeye başlarlar.
● Kurt: ‘Sabah hiç uyanamam, gece uyuyamam. Sabah her insanın uyandığı saatte yatağa giderim.’ diyorsanız siz tam bir kurtsunuz. 12.00-16.00 vakitlerinde en üretken hâlinizde olursunuz.
Bu uykuculardan hangisinin sizi temsil ettiğini bulduysanız gelin, bu ayrıntıları nasıl kullanacağınızı anlatalım.
“Uyku kronotonipimi bilsem ne olur?” demeyin.
Her ne kadar kronotipler temel olarak dört kategoriye ayrılmış ve bu kategoriler, onları daha rahat anlamamız için şirin biçimlerde isimlendirilmiş olsa da olağan ki kronotipler her şey değil. Gece kuşu olsanız da işe yahut okul sebebiyle sabah erken uyanmaya alışabilirsiniz. Birden çok kategoriye uyan taraflarınız da olabilir. bir daha de bu dört kategoriden kendinize en epey uyanı bulmak, kendinizi daha uygun anlayıp programınızı daha verimli bir biçimde nasıl hazırlayacağınız konusunda size yardımcı olabilir.
Hangi kronotipe sahip olduğunuzu bilirseniz günlük programınızı hakikat planlayıp daha düzgün uyuyabilirsiniz.
Hangi saatlerde verimli çalıştığınızı öğrenerek iş saatlerinizi düzenleyebilirsiniz. Gün ortasında vücudunuzun muhtaçlığını daha uygun anlayıp ona göre aksiyon alabilirsiniz. Kronotipinizi öğrenip size özel biyolojik saatinize kulak vererek hayatınızda istediğiniz dengeyi kurabilir, gün boyunca gücünüzü en uygun biçimde kullanabilirsiniz.
Erkenci kuş ya da gece baykuşu, siz hangisisiniz?
Sabah ve akşam tipi bireyler, biyolojik saatlerinin sirkadiyen fazında farklılık gösteriyor. Sirkadiyen faz, genetik temeli olan kalıcı bir özellik. Bu noktada kronotip kavramına da değinmemiz gerekiyor. Kronotip, insanlarda sirkadiyen ritmin fenotipini temsil ediyor. Northwestern Üniversitesinde uyku araştırmacısı olan Kristen Knutson, uyuyacağımız saatin de kronotipe bağlı olduğunu söylüyor zira kronotip, bedeninizin makul vakit içinderda uyanık yahut uykuda olma konusundaki doğal eğilimini gösteriyor. her insanın kendine özel bir kronotipi var. Bu da popülasyon ortasında gece mi yoksa gündüz mü etkin olacağınızı belirliyor. Erkenci kuş ve gece baykuşu olarak tanımlanmanızın sebebi de hâliyle kronotipiniz.
Değişken kronotip.
Genler, kronotipi belirlemede kıymetli bir etken olsa da tek başına kelam sahibi değil doğal ki. İnsan diurnal yani gündüz etkin bir cins lakin alışkanlıklar niçiniyle kimilerinin gece etkin olup gündüzleri uyuduğunu görmek mümkün. Bu demek oluyor ki genetiğin yanı sıra çevresel faktörler de kronotipi, doğal olarak uyku sistemini etkiliyor. Yaş ve ruhsal durum da birebir biçimde…
Örneğin, küçük yaşlarındaki çocukların sıklıkla erkenci kuşlar olduğunu söyleyebiliriz.
Erken kalkarlar ve gün uzunluğu enerjik kalırlar. Gece saatlerinde ise güçleri biter. Ergenlik periyodunda ise hormonal değişimler niçiniyle baykuşa dönüşürler. Gece güçleri yüksek olduğundan sabah geç kalkmaya başlarlar. Orta yaş ve ileri yetişkinliğe girerken atasal miras ne ise ona dönerler. Yani vakit içinde farklı faktörler niçiniyle değişimler olsa da spesifik kronotipimiz, genetik haricinde rastgele bir dış güçten temelli etkilenmez.
Kronotipe karşı değil, onunla çalışmak epey değerli.
ötürüsıyla her insanın kendi kronotipini bilmesi ve ona uygun hayat alışkanlıkları benimsemesi çok kıymetli. Bu noktada tesirli bir çalışma yapan Klinik Psikolog ve Uyku Hekimi Michaek J. Breus, sabah ve gece kronotiplerini kendi ortasında ikiye ayırmış ve daha anlaşılır bir hâle getirmek için hayvanları kullanarak anlatmayı tercih etmiş:
● Yunus: ‘En ufak bir seste yahut ışıkta uyanırım. Tertipli uyuyamam lakin gece geç saatlere kadar da oturamam.’ diyorsanız bu kategoriye aitsiniz. Gün ortasında en verimli saatleriniz 10.00 ile 14.00 ortası, ötürüsıyla fizikî aktiviteleriniz için bu vakit dilimini değerlendirebilirsiniz.
● Aslan: ‘Genellikle erken uyanırım ve sabahları epey enerjik olurum, akşam saat 9.00 dedin mi uykum gelir.’ diyorsanız aslan kronotipine sahipsiniz. En etkin vakit içinderınız öğledilk evvelki birkaç saat olabilir.
● Ayı: ‘Güneşle bir kalkar, bir daha onunla bir uyurum.’ diyorsanız kategoriniz belirli. Birçok kişi de aslında bu kategoriye dâhil. Tıpkı aslanlar üzere ayıların da en verimli saatleri öğledilk evvel olsa da öğlenden daha sonra yavaş yavaş güçlerini kaybetmeye başlarlar.
● Kurt: ‘Sabah hiç uyanamam, gece uyuyamam. Sabah her insanın uyandığı saatte yatağa giderim.’ diyorsanız siz tam bir kurtsunuz. 12.00-16.00 vakitlerinde en üretken hâlinizde olursunuz.
Bu uykuculardan hangisinin sizi temsil ettiğini bulduysanız gelin, bu ayrıntıları nasıl kullanacağınızı anlatalım.
“Uyku kronotonipimi bilsem ne olur?” demeyin.
Her ne kadar kronotipler temel olarak dört kategoriye ayrılmış ve bu kategoriler, onları daha rahat anlamamız için şirin biçimlerde isimlendirilmiş olsa da olağan ki kronotipler her şey değil. Gece kuşu olsanız da işe yahut okul sebebiyle sabah erken uyanmaya alışabilirsiniz. Birden çok kategoriye uyan taraflarınız da olabilir. bir daha de bu dört kategoriden kendinize en epey uyanı bulmak, kendinizi daha uygun anlayıp programınızı daha verimli bir biçimde nasıl hazırlayacağınız konusunda size yardımcı olabilir.
Hangi kronotipe sahip olduğunuzu bilirseniz günlük programınızı hakikat planlayıp daha düzgün uyuyabilirsiniz.
Hangi saatlerde verimli çalıştığınızı öğrenerek iş saatlerinizi düzenleyebilirsiniz. Gün ortasında vücudunuzun muhtaçlığını daha uygun anlayıp ona göre aksiyon alabilirsiniz. Kronotipinizi öğrenip size özel biyolojik saatinize kulak vererek hayatınızda istediğiniz dengeyi kurabilir, gün boyunca gücünüzü en uygun biçimde kullanabilirsiniz.