Çocuklar ekseriyetle hareketli ve enerjiktir. Lakin bu, her hareketli çocuğun dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu yaşadığı manasına gelmez. Uzman Psikolog Zeynep Göktuna, hiperaktivitenin en bariz özelliklerini ve ebeveynler tekliflerini şöyleki sıraladı…
Zeynep Göktuna
OKULDA BAŞLAR
Özellikle 2-5 yaş içindeki çocuklarda odaklanma sorunu bir seviyeye kadar olağan kabul edilir. Bu yaş kümesindeki çocuklar, oyun oynarken çabuk sıkılabilir, bir oyuncağı atıp öteki oyuncakla oynamaya geçebilir, ebeveynlerini her vakit dinlemeyebilir, bir aktiviteden başka aktiviteye geçebilir, konuşurken koldan kısma atlayabilir, komut alırken zorlanabilir. Bu durumun yanlışsız anne-baba tavrı ve disiplin oluşturma teknikleri ile önüne geçmek mümkün. Ancak çocuğunuzun yaşı ilerledikçe, bilhassa ‘okul döneminde’ yaşadığı odaklanma sorunları ve ‘akademik becerilerinde’ yaşadığı kuvvetlikler; yalnızca bir ‘odaklanma sorunu’ olmayabilir. Bu durum; ‘Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’nun habercisi olabilir ve asla atlanmaması gerekir.
Ebeveynlere teklifler
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğundan (DEHB) kuşku edilen çocuklar için dış ortamdaki her türlü uyarıcı, dikkatin diğer bir şeye yönelmesine niye olabilir. Bu niçinle;
– Çocuğunuzla, konuşurken yanına gidin, göz teması kurun ve sizi dinlediğinden emin olduktan daha sonra söyleyeceğinizi söyleyin.
– söylemiş olduklerinizin nitekim duyulduğundan emin olmak için “söylemiş olduklerimi yenidenlar mısın?” üzere sorularla, komutun anlaşılıp anlaşılmadığını denetim edin.
– Uzaktan seslenmeyin, çocuğunuzla konuşurken etraftaki başka sesleri azaltın.
– Aynı anda birkaç şey söylemeyin. Çocuğunuzun gerçekleştirmesini istediğiniz bir davranışını daima olarak tekrar etmeyin. Unutmayın istediğiniz bir davranışın çocuğunuz tarafınca gerçekleştirilmesi için daima olarak isteğinizi yeniden etmeniz, istenilen davranışın oluşmasını engelleyecektir.
– DEHB’li çocuklar için gereğince açık, az sayıda ve kesin kurallar konulması gerektiğini unutmayın.
– İsteklerinizi net bir biçimde söz edin ve ‘belirgin’ sözler kullanın. ‘Akşam banyo yapılacak’ yerine ‘Akşam 20.00 de banyo yapılacak’ üzere tam saat bildirin.
– Çocuğunuzun ‘size bakılırsa yanlış’ bir davranışı karşısında onu suçlamayın. Kişiliğine yönelik tenkitler yapmaktan kaçının ve ona ‘Sadece ne hissettiğinizi’ belirtin. Örneğin akşam meskene geç gelen çocuğunuza ‘Seni merak ettim ve başına bir şey gelmesinden endişelendim’ demek üzere.
– Olumlu davranışlarını her vakit ödüllendirin. Örneğin; çocuğunuz ‘ödevini vaktinde bitirmişse’ onun bu davranışını her vakit önemsediğinizi ve takdir ettiğinizi tabir edin.
– Anne- baba ve çocuk içindeki bağlantı kimi vakit çocuk tarafınca gerçekleştirilmeyen davranışlar niçiniyle gerginleşebilir. bu biçimde vakit içinderda ‘şu an öfkeliyiz, bir süre için başka odalarda duralım ve sakinleştiğimiz vakit, yeniden konuşalım’ diyerek, ‘ara vermek’ gerekir.
– DEHB’Lİ çocuklar için ‘ödev vakit içinderı’ bir kabusa dönüşebilir. Bu çocuklar dış uyaranlardan fazlaca fazla etkilendiklerindilk öncelikli olarak ‘bir ödev odasının’ olması kıymetlidir. Bu oda içerisinde, çocuğun dikkatini dağıtacak nesneler ve ortamdaki sesler azaltılmalıdır. Çocuğun odasında televizyon bulundurulmamalıdır. Çocuğun ödevlerini yaparken odaklanmasını güçleştirebilecek cep telefonu, televizyon ve bilgisayar üzere teknolojik aletler yanında olmamalıdır. Ödevler bilhassa masa başında yapılmalı, ödev saati öncesinden belirlenmiş olmalı ve ödev müddetinin başlangıç ve bitiş saati belirli olmalıdır. Ödevler uygun modüllere bölünerek tamamlanmalıdır.
BU BELİRTİLER var ise DİKKAT!
‘Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’na işaret eden 4 ana semptom vardır. Bu çocuklarda; dikkat, vakit içindema, dürtüsellik ve hareketlilik alanlarında zorlanmalar görülür. Bu alanlardaki zorlanmaları işaret eden belirtiler şu biçimde sıralanabilir. Çocuğunuz, okulda değerli olan ayrıntılara dikkat etmekte zorlanıyor ve kolay kusur yapıyorsa, uzun vadeli konsantrasyon gerektiren işlerde başarısızlıklar yaşıyorsa, mesken ödevlerini tamamlamakta, konuşma sırasında karşısındakini dinlemekte zorlanıyorsa dikkatle ilgili sorunlar yaşadığından kuşku edilir.
Çocuğunuz; imtihanlarını vaktinde yetiştirmekte zorlanıyorsa, gideceği yerlere daima geç kalıyorsa, ödevlerini vaktinde yetiştirmekle ilgili sık sık sıkıntılar yaşıyorsa vakit içindemayla ilgili sorunu olabilir. Çocuğunuz; sabırsızsa, rastgele bir soru tamamlanmadan evvel çabukla karşılık veriyorsa, sıra beklemekte zorlanıyorsa, toplumsal ortamlarda sık sık öbür şahısların lafını kesiyorsa dürtüsellikle ilgili sorunu olabilir. Çocuğunuz; oturduğu yerde duramıyorsa, kıpır kıpırsa, daima ayağa kalkıp hedefsizce dolaşıyorsa, çok konuşuyorsa hareketlilikle ilgili sorun yaşadığından kuşku edilir.
Ne vakit uzmana başvurulmalı?
Çocuğunuz, istemesine ve çabalamasına karşın derslerinde başarılı olamıyorsa, dikkatini bir husus üzerinde yoğunlaştırabilmekte kuvvetlik çekiyorsa, dikkat mühleti fazlaca kısa ise okulda derslerini takip etmekte zorlanıyorsa, okuduğu bir metinle ilgili sorulan sorulara odaklanamadığı için yanlış karşılıklar veriyorsa, komut almakta kuvvetlik çekiyorsa, ani yansılar veriyorsa, kıpır kıpır ise daima epey hareketli ise imtihanlarını vaktinde yetiştirmekte zorlanıyorsa ve günlük ömründe vakit içindema sorunu yaşıyorsa, ödevlerini yetiştirmekte zorlanıyorsa ve ödev yaparken dikkatini ödevlerine vermekte kuvvetlik çekiyorsa, çalışma suratı hayli yavaşsa (15 dakikalık ödevi 2-3 saat üzere bir müddetde tamamlayabiliyorsa) bir uzmana başvurmakta fayda var.
Zeynep Göktuna
OKULDA BAŞLAR
Özellikle 2-5 yaş içindeki çocuklarda odaklanma sorunu bir seviyeye kadar olağan kabul edilir. Bu yaş kümesindeki çocuklar, oyun oynarken çabuk sıkılabilir, bir oyuncağı atıp öteki oyuncakla oynamaya geçebilir, ebeveynlerini her vakit dinlemeyebilir, bir aktiviteden başka aktiviteye geçebilir, konuşurken koldan kısma atlayabilir, komut alırken zorlanabilir. Bu durumun yanlışsız anne-baba tavrı ve disiplin oluşturma teknikleri ile önüne geçmek mümkün. Ancak çocuğunuzun yaşı ilerledikçe, bilhassa ‘okul döneminde’ yaşadığı odaklanma sorunları ve ‘akademik becerilerinde’ yaşadığı kuvvetlikler; yalnızca bir ‘odaklanma sorunu’ olmayabilir. Bu durum; ‘Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’nun habercisi olabilir ve asla atlanmaması gerekir.
Ebeveynlere teklifler
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğundan (DEHB) kuşku edilen çocuklar için dış ortamdaki her türlü uyarıcı, dikkatin diğer bir şeye yönelmesine niye olabilir. Bu niçinle;
– Çocuğunuzla, konuşurken yanına gidin, göz teması kurun ve sizi dinlediğinden emin olduktan daha sonra söyleyeceğinizi söyleyin.
– söylemiş olduklerinizin nitekim duyulduğundan emin olmak için “söylemiş olduklerimi yenidenlar mısın?” üzere sorularla, komutun anlaşılıp anlaşılmadığını denetim edin.
– Uzaktan seslenmeyin, çocuğunuzla konuşurken etraftaki başka sesleri azaltın.
– Aynı anda birkaç şey söylemeyin. Çocuğunuzun gerçekleştirmesini istediğiniz bir davranışını daima olarak tekrar etmeyin. Unutmayın istediğiniz bir davranışın çocuğunuz tarafınca gerçekleştirilmesi için daima olarak isteğinizi yeniden etmeniz, istenilen davranışın oluşmasını engelleyecektir.
– DEHB’li çocuklar için gereğince açık, az sayıda ve kesin kurallar konulması gerektiğini unutmayın.
– İsteklerinizi net bir biçimde söz edin ve ‘belirgin’ sözler kullanın. ‘Akşam banyo yapılacak’ yerine ‘Akşam 20.00 de banyo yapılacak’ üzere tam saat bildirin.
– Çocuğunuzun ‘size bakılırsa yanlış’ bir davranışı karşısında onu suçlamayın. Kişiliğine yönelik tenkitler yapmaktan kaçının ve ona ‘Sadece ne hissettiğinizi’ belirtin. Örneğin akşam meskene geç gelen çocuğunuza ‘Seni merak ettim ve başına bir şey gelmesinden endişelendim’ demek üzere.
– Olumlu davranışlarını her vakit ödüllendirin. Örneğin; çocuğunuz ‘ödevini vaktinde bitirmişse’ onun bu davranışını her vakit önemsediğinizi ve takdir ettiğinizi tabir edin.
– Anne- baba ve çocuk içindeki bağlantı kimi vakit çocuk tarafınca gerçekleştirilmeyen davranışlar niçiniyle gerginleşebilir. bu biçimde vakit içinderda ‘şu an öfkeliyiz, bir süre için başka odalarda duralım ve sakinleştiğimiz vakit, yeniden konuşalım’ diyerek, ‘ara vermek’ gerekir.
– DEHB’Lİ çocuklar için ‘ödev vakit içinderı’ bir kabusa dönüşebilir. Bu çocuklar dış uyaranlardan fazlaca fazla etkilendiklerindilk öncelikli olarak ‘bir ödev odasının’ olması kıymetlidir. Bu oda içerisinde, çocuğun dikkatini dağıtacak nesneler ve ortamdaki sesler azaltılmalıdır. Çocuğun odasında televizyon bulundurulmamalıdır. Çocuğun ödevlerini yaparken odaklanmasını güçleştirebilecek cep telefonu, televizyon ve bilgisayar üzere teknolojik aletler yanında olmamalıdır. Ödevler bilhassa masa başında yapılmalı, ödev saati öncesinden belirlenmiş olmalı ve ödev müddetinin başlangıç ve bitiş saati belirli olmalıdır. Ödevler uygun modüllere bölünerek tamamlanmalıdır.
BU BELİRTİLER var ise DİKKAT!
‘Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’na işaret eden 4 ana semptom vardır. Bu çocuklarda; dikkat, vakit içindema, dürtüsellik ve hareketlilik alanlarında zorlanmalar görülür. Bu alanlardaki zorlanmaları işaret eden belirtiler şu biçimde sıralanabilir. Çocuğunuz, okulda değerli olan ayrıntılara dikkat etmekte zorlanıyor ve kolay kusur yapıyorsa, uzun vadeli konsantrasyon gerektiren işlerde başarısızlıklar yaşıyorsa, mesken ödevlerini tamamlamakta, konuşma sırasında karşısındakini dinlemekte zorlanıyorsa dikkatle ilgili sorunlar yaşadığından kuşku edilir.
Çocuğunuz; imtihanlarını vaktinde yetiştirmekte zorlanıyorsa, gideceği yerlere daima geç kalıyorsa, ödevlerini vaktinde yetiştirmekle ilgili sık sık sıkıntılar yaşıyorsa vakit içindemayla ilgili sorunu olabilir. Çocuğunuz; sabırsızsa, rastgele bir soru tamamlanmadan evvel çabukla karşılık veriyorsa, sıra beklemekte zorlanıyorsa, toplumsal ortamlarda sık sık öbür şahısların lafını kesiyorsa dürtüsellikle ilgili sorunu olabilir. Çocuğunuz; oturduğu yerde duramıyorsa, kıpır kıpırsa, daima ayağa kalkıp hedefsizce dolaşıyorsa, çok konuşuyorsa hareketlilikle ilgili sorun yaşadığından kuşku edilir.
Ne vakit uzmana başvurulmalı?
Çocuğunuz, istemesine ve çabalamasına karşın derslerinde başarılı olamıyorsa, dikkatini bir husus üzerinde yoğunlaştırabilmekte kuvvetlik çekiyorsa, dikkat mühleti fazlaca kısa ise okulda derslerini takip etmekte zorlanıyorsa, okuduğu bir metinle ilgili sorulan sorulara odaklanamadığı için yanlış karşılıklar veriyorsa, komut almakta kuvvetlik çekiyorsa, ani yansılar veriyorsa, kıpır kıpır ise daima epey hareketli ise imtihanlarını vaktinde yetiştirmekte zorlanıyorsa ve günlük ömründe vakit içindema sorunu yaşıyorsa, ödevlerini yetiştirmekte zorlanıyorsa ve ödev yaparken dikkatini ödevlerine vermekte kuvvetlik çekiyorsa, çalışma suratı hayli yavaşsa (15 dakikalık ödevi 2-3 saat üzere bir müddetde tamamlayabiliyorsa) bir uzmana başvurmakta fayda var.