Diyabet yani halk içindeki ismiyle şeker hastalığı, kandaki tüm şekerin işlenememesinden kaynaklanır. Bedendeki şeker düzeyini dengeleyen insülin yetersiz salgılandığında ya da insüline yanıt verilemediğinde kanda oluşan yüksek şeker bu hastalığa niye olur. Tedavisi olmayan diyabetin denetim altına alınmadığında önemli hastalıkları tetiklediğini belirten İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk, hastalığın artış niçinlerinden korunma yollarına kadar biroldukça kıymetli noktayı şöyleki deklare etti…
İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk
Birfazlaca sebebi var
Genetik yapı diyabet için risk faktörüdür. Hastalığın bu kadar yaygınlaşması genetik risklerle açıklanamaz. Çevresel etkenler, ömür biçimi, beslenme biçimi diyabetin ortaya çıkmasında en değerli faktörlerdir. Son 40 bin yılda insanların genetik yapısı hiç değişmemiştir. Diyabet sayısı ise 1983’den 2008’e kadar 7 kat artmıştır. Genleriniz gerçek beslendiğiniz ve onlara uygun davrandığınız vakit denetiminiz altındadır. Her yiyecek yalnızca besin değil, ileti dolu bilgi yumağıdır. Besinler yalnızca genleri etkilemez, hormonları, metabolizmayı, mikrobiyotayı ve ruhsal durumumuzu tesirler. Dr. Dean Ornish’in yaptığı bir çalışmada 3 aylık beslenme ve ömür usulü değişikliğinin kanseri denetim eden 500’den çok geni etkilediği gösterilmiştir.
Önemli hastalıkları tetikler
Diyabet, kalp ve damar hastalıklarının eş kıymetidir. Diyabet hipertansiyon beraberliği sıktır (yüzde 75). Erişkinlerde en sık körlük sebebidir. Diyabetik hastaların yüzde 70-80’inde karaciğer yağlanması, az kısmında karaciğer sirozu vardır. Hastalarda Alzheimer riski 4 kat artar. Depresyon ve his durum bozukluğu sıktır (yüzde 50). Diyabet kronik böbrek yetersizliğinin en sık sebebidir. Kanser ve enfeksiyon riskini artırır. Beyin hastalıkları, el ve ayaklarda his kaybının en sık sebebidir. Cinsel alaka bozukluğunun da en sık sebebidir. Felç riskini 3-4 kat artırır. Ani ve erken ölümlere de yol açabilir.
Prediyabet de ciddiye alınmalı
Kan şekerinin 100-126 mg/dl içinde olduğu periyot prediyabet (hafifçe diyabet) vaktidir. Prediyabet devri en az diyabet periyodu kadar sıkıntılıdır. bu vakitte de diyabetin bütün komplikasyonları ile karşılaşmak mümkündür.
Teşhisi kolaydır
Açlık kan şekerinin 126 mg/dl’nin üzerinde olması, rastgele bir vakitte kan glikoz seviyesinin 200 mg/dl’nin üzerinde olması, oral glikoz tolerans testinde iki saatlik plazma glikozunun 200 mg/dl’nin üzerinde olması durumunda diyabet tanısı konur.
Sadece ilaç tedavisi yetmez
Beslenme ve ömür biçimi alışkanlıkları düzeltilmeden, altta yatan niçinler tedavi edilmeden yapılacak ilaç ve insülin tedavisi komplikasyonları asla önlemez. New England Journal of Medicine’de (2008) yayınlanan ACCORD çalışmasında beslenmesine ve hayat biçimine dikkat etmeyip, kan şekerini düşürmek için ağır tedavi nazarann hastalarda komplikasyonlar daha fazla görülmüştür.
Obezite ile yapışık kardeştir
Her cins, ırk, yaş ve meslek kümesinde diyabet giderek artmaktadır. Dünyada ve Türkiye’de diyabet sorunu olanlar, olmayanlardan daha fazladır. Diyabetik hastaların yüzde 80’i fazla kilolu ve obezdir. Obezite dünyadaki önlenebilir vefat niçinlerinin başında gelir. 5-7 kilo almak diyabet riskini 2 kat, 8-10 kilo almak ise 3 kat artırır.
İşte risk faktörleri
Diyabet riskini artıran niçinler şöyleki sıralanabilir.
■ Aile hikayesi (genetik)
■ 45 yaş üzerinde olmak
■ Hipertansiyon
■ Gestasyonel diyabet (diyabetin gebelikte ortaya çıkıp, gebelik daha sonrası ortadan kalkması)
■ İri çocuk doğurmak
■ Uygun huylu kolesterolün 45 mg/dl’den az olması
■ Trigliseridin (Kanda bulunan bir yağ türü) 250 mg/dl’nin üzerinde olması.
Riski azaltma yolları
Diyabet riskini azaltmak için şu noktalara dikkat edilmelidir…
■ Kalori kontrolü
■ Doğal ve taze besinler
■ Fizikî aktivite, egzersiz
■ Uyku
■ Huzur
■ Omega 3
■ Yeşil yapraklı sebzeler
■ Kuruyemişler
Bunları ölçülü tüketin
■ Tam tahıllar
■ Baklagiller
■ Meyveler
Nişastalı zerzevat ve besinler: Pişmiş havuç, beyaz patates, tatlı patates, yabani havuç, şalgam, pancar, balkabağı, kestane, bezelye, taze fasulye.
Bunlardan uzak durun
■ Şeker, rafine karbonhidrat
■ Unlu besinler, beyaz ekmek
■ İşlenmiş ve ambalajlı gıdalar
■ Beyaz pirinç, makarna
■ Kurutulmuş meyve, tatlılar, bal, pekmez, reçel, marmelat
■ Meyve suları, kolalı ve gazlı içecekler, güç içecekleri, tatlandırıcılar.
İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk
Birfazlaca sebebi var
Genetik yapı diyabet için risk faktörüdür. Hastalığın bu kadar yaygınlaşması genetik risklerle açıklanamaz. Çevresel etkenler, ömür biçimi, beslenme biçimi diyabetin ortaya çıkmasında en değerli faktörlerdir. Son 40 bin yılda insanların genetik yapısı hiç değişmemiştir. Diyabet sayısı ise 1983’den 2008’e kadar 7 kat artmıştır. Genleriniz gerçek beslendiğiniz ve onlara uygun davrandığınız vakit denetiminiz altındadır. Her yiyecek yalnızca besin değil, ileti dolu bilgi yumağıdır. Besinler yalnızca genleri etkilemez, hormonları, metabolizmayı, mikrobiyotayı ve ruhsal durumumuzu tesirler. Dr. Dean Ornish’in yaptığı bir çalışmada 3 aylık beslenme ve ömür usulü değişikliğinin kanseri denetim eden 500’den çok geni etkilediği gösterilmiştir.
Önemli hastalıkları tetikler
Diyabet, kalp ve damar hastalıklarının eş kıymetidir. Diyabet hipertansiyon beraberliği sıktır (yüzde 75). Erişkinlerde en sık körlük sebebidir. Diyabetik hastaların yüzde 70-80’inde karaciğer yağlanması, az kısmında karaciğer sirozu vardır. Hastalarda Alzheimer riski 4 kat artar. Depresyon ve his durum bozukluğu sıktır (yüzde 50). Diyabet kronik böbrek yetersizliğinin en sık sebebidir. Kanser ve enfeksiyon riskini artırır. Beyin hastalıkları, el ve ayaklarda his kaybının en sık sebebidir. Cinsel alaka bozukluğunun da en sık sebebidir. Felç riskini 3-4 kat artırır. Ani ve erken ölümlere de yol açabilir.
Prediyabet de ciddiye alınmalı
Kan şekerinin 100-126 mg/dl içinde olduğu periyot prediyabet (hafifçe diyabet) vaktidir. Prediyabet devri en az diyabet periyodu kadar sıkıntılıdır. bu vakitte de diyabetin bütün komplikasyonları ile karşılaşmak mümkündür.
Teşhisi kolaydır
Açlık kan şekerinin 126 mg/dl’nin üzerinde olması, rastgele bir vakitte kan glikoz seviyesinin 200 mg/dl’nin üzerinde olması, oral glikoz tolerans testinde iki saatlik plazma glikozunun 200 mg/dl’nin üzerinde olması durumunda diyabet tanısı konur.
Sadece ilaç tedavisi yetmez
Beslenme ve ömür biçimi alışkanlıkları düzeltilmeden, altta yatan niçinler tedavi edilmeden yapılacak ilaç ve insülin tedavisi komplikasyonları asla önlemez. New England Journal of Medicine’de (2008) yayınlanan ACCORD çalışmasında beslenmesine ve hayat biçimine dikkat etmeyip, kan şekerini düşürmek için ağır tedavi nazarann hastalarda komplikasyonlar daha fazla görülmüştür.
Obezite ile yapışık kardeştir
Her cins, ırk, yaş ve meslek kümesinde diyabet giderek artmaktadır. Dünyada ve Türkiye’de diyabet sorunu olanlar, olmayanlardan daha fazladır. Diyabetik hastaların yüzde 80’i fazla kilolu ve obezdir. Obezite dünyadaki önlenebilir vefat niçinlerinin başında gelir. 5-7 kilo almak diyabet riskini 2 kat, 8-10 kilo almak ise 3 kat artırır.
İşte risk faktörleri
Diyabet riskini artıran niçinler şöyleki sıralanabilir.
■ Aile hikayesi (genetik)
■ 45 yaş üzerinde olmak
■ Hipertansiyon
■ Gestasyonel diyabet (diyabetin gebelikte ortaya çıkıp, gebelik daha sonrası ortadan kalkması)
■ İri çocuk doğurmak
■ Uygun huylu kolesterolün 45 mg/dl’den az olması
■ Trigliseridin (Kanda bulunan bir yağ türü) 250 mg/dl’nin üzerinde olması.
Riski azaltma yolları
Diyabet riskini azaltmak için şu noktalara dikkat edilmelidir…
■ Kalori kontrolü
■ Doğal ve taze besinler
■ Fizikî aktivite, egzersiz
■ Uyku
■ Huzur
■ Omega 3
■ Yeşil yapraklı sebzeler
■ Kuruyemişler
Bunları ölçülü tüketin
■ Tam tahıllar
■ Baklagiller
■ Meyveler
Nişastalı zerzevat ve besinler: Pişmiş havuç, beyaz patates, tatlı patates, yabani havuç, şalgam, pancar, balkabağı, kestane, bezelye, taze fasulye.
Bunlardan uzak durun
■ Şeker, rafine karbonhidrat
■ Unlu besinler, beyaz ekmek
■ İşlenmiş ve ambalajlı gıdalar
■ Beyaz pirinç, makarna
■ Kurutulmuş meyve, tatlılar, bal, pekmez, reçel, marmelat
■ Meyve suları, kolalı ve gazlı içecekler, güç içecekleri, tatlandırıcılar.